Химия — Уикипедия

Химия – заттарды және олардың бір-біріне айналу заңдылықтарын зерттейтін жаратылыстану ғылымы.

Жалпы мәліметтер[өңдеу]

Химия элементтерді (атомдарды), жай және күрделі заттарды, олардың құрамын, құрылысын, қасиеттерін, химиялық өзгерістер мен оған әсер ететін жағдайлар мен өзгерістер кезінде байқалатын құбылыстарды зерттейді. Химиялық жеке заттар бір-бірінен химиялық құрамы мен қасиеттері бойынша ажыратылады. Әр зат белгілі жағдайдағы физикалық қасиеттері (түсі, тығыздығы, балқу, қайнау температуралары, жылу мен электр өткізгіштігі, тағы басқа) және химиялық қасиеттері (басқа заттармен әрекеттесу, белгілі бір өнімге айналу қабілеті) жағынан ерекшеленеді.

Заттар құрамына қарай жай және күрделі болып бөлінеді. Олардың формуласын химиялық таңбалар көмегімен өрнектеп, химиялық қосылыстар деп атайды. Химиялық элементтер жерде шашыранды түрде таралған, әрбір химиялық элемент – атомдардың, ал химиялық қосылыс молекулалардың белгілі бір түрі. Материя қозғалысының химиялық өзгеру процесі химиялық реакциялар деп аталады. Химиялық реакцияға атомдар, молекулалар қатысып, оның нәтижесінде жаңа заттар түзіледі. Реакцияға қатысқан атомдардың тек сыртқы қабаттарындағы электрондардың тығыздығы өзгеріп, ішкі қабат пен ядро өзгеріссіз қалады.

Зерттелетін нысанына қарай химия негізгі екі топқа бөлінеді:

Органикалық химия негізінен көміртек атомдарынан тұратын заттардың құрылысын, химиялық қасиеттерін, құрамын, қолданылуын, табиғатта таралуын, тағы басқа зерттейді.

Бейорганикалық химия немесе анорганикалық химия барлық қалған химиялық элементтер түзетін қосылыстардың құрылысы мен қасиеттерін және олардың бір-бірімен әрекеттесу заңдылықтарын зерттейді.

Химия ғылымының негізгі даму кезеңдері[өңдеу]

Химия дамуының барлық тарихы оның негізгі алдыға қойған мәселесін шешу жолында әдістеме-тәсілдердің ауысып отыруымен сипатталады. Химия ғылымының даму деңгейіне байланысты материя құрылымы, табиғаттағы заттардың құрамы, олардың бөлшектері — молекулалардың құрылымы туралы ұғымдар да өзгеріп отырды.

XVIII ғасырға дейінгі химияның даму кезеңінде қажетті қасиеттері бар заттарды алу мәселелері көп жағдайда оңды нәтиже бере қойған жоқ. Табиғаттағы денелердің қасиеттерінің пайда болуы туралы екі ұдай пікір айтылған болатын. Антикалық уақыттың ұлы ғұламалары Демокрит (б.э.д. 470-380 ж.), Эпикур (б.э.д. 341-270 ж.) атомистік теорияны ұсынды. Олардың көзқарасы бойынша, барлық денелер көлемдері мен формалары әр түрлі атомдардан тұрады, ал бұл атомдар олардың сапалық өзгешеліктерін түсіндіреді деген данышпандық көзқарасты ұстады.

Ал Аристотель (б.э.д. 384-322 ж.) мен Эмподокл (б.э.д. 490-430 ж.) табиғатта кездесетін денелердің әр түрлілігі олардың қасиеттерінің: жылу мен суықтың, құрғақтық пен ылғалдың, жарық пен қараңғының тағы басқа тіркесіп келуі арқылы түсіндіріледі деп айтты. Кейінірек осы көзқарасты ортағасырлық алхимиктер де дамытты. Бул кезеңде табиғат туралы білім жүйесін құраған — натурфилософия мен кәсіптік химия жеке-жеке дамыды.

Ал заттардың қасиеттерінің мәселесін шешу тәсілдері XVII ғасырдың екінші жартысында Р.Бойлдің еңбектерінде көрініс тапты.

Оның зерттеулері денелердің қасиеттері абсолютті емес, олар оны құраушы материалдық элементтердің сипаттарына байланысты екендігін көрсетті. XVII ғасырдың ортасынан XIX ғасырдың басына дейін заттардың құрамы туралы ілім барлық сол кездегі химияны қамтыды. Ол қазір де химияның бір бөлігі ретінде қарастырылады.

Химия ғылымдары дамуының екінші кезеңі немесе құрылымдық химия XIX ғасырды қамтиды. Химия дамуының бұл кезеңі өндірістің мануфактуралық сипатының техникаға, кеңейтілген материалдық-шикізат базасына негізделген фабрикалық сипатпен алмасуы арқылы сипатталады.

Сол кездегі химия өнеркәсібінде өсімдік пен жануарлардан алына-тын заттарды өңдеу орын алды, олардың әрқайсысының ерекше сапалық ерекшеліктері болды, дегенмен, құрамы бірдей: яғни көбінесе сутегі, оттегі, көміртегі, күкірт, азот, фосфордан тұрды. Сонымен, заттардың жеке қасиеттері олардың химиялық құрамымен анықталмайтындығы белгілі болды.

Ал енді, осыдан кейін заттың құрылымы деген ұғым ғылымға енді. Химиктер заттардың қасиеттері мен сапалық жағынан әр түрлілігі олардың құрамымен емес, молекулаларының құрылымымен анықталатындығына көз жеткізді.

Ал, зат құрылымымен таныс болғаннан кейін оны құрайтын молекулалардың атомдары қайсысы химиялық байланысқа жақсы қатысады, қайсысының қабілеті төмен деген сурақ туды. Себебі, зат құрамына кіретін барлық атомдар химиялық айналымға бірдей дәрежеде қатыспайды екен. Осыдан келіп, «реакцияға қабілеттілік» деген тағы бір ұғым химия ғылымына енді.

Өзінің екінші даму деңгейінде химия аналитикалық ғылымнан синтетикалық ғылымға айналды. Бул кезең органикалық синтез химиясының дамуымен байланысты.

Осы кезде тоқыма өнеркәсібіне арналған бояулар шығару, дәрі-дәрмек, жасанды жібек алу мүмкіндігі туды.

Бұл кезең — құрылымдық химия кезеңі деген шартты атауға ие болды, оның басты жетістігі — молекула құрылымы мен заттардың функционалдық белсенділігінің арасындағы байланысты анықтау болды.

Химия дамуының үшінші кезеңі — XX ғасырдың бірінші жартысын қамтиды.

XX ғасырдың алғашқы жартысындағы автомобиль өндірісінің, авиацияның, энергетикалық, құрал-жабдық шығарудың дамуы материалдар шығаруға жаңа талаптар қойды.

Жоғары октанды мотор отынын, арнаулы синтетикалық каучук пен пластмасса, беріктігі аса жоғары изоляторлар, органикалық және бейор-ганикалық полимерлер, жартылай өткізгіштер шығару қажеттілігі туды. Бұндай материалдарды алу үшін бұрыннғы заттың құрамы мен құрылымы туралы химиялық білім жеткіліксіз болды. Құрылымдық химия зат қасиеттерінің температураның, қысымның, еріткіштердің тағы басқа факторлардың әсерінен өзгеретіндігін есепке алмаған болатын.

Осыған байланысты, осы кезеңде химия ғылымы процестер мен заттардың езгеру механизмі туралы ғылымға айналды. Осының нәтижесінде қурылыс жумыстарына қажетті ағаш пен металдың орнына синтетикалық материалдар, тамақ шикізаттарын, олиф, лак, жуғыш заттар тағы басқа өндіруді қамтамасыз етті. Ал каучук, этил спирті, жасанды талшық өндіру мұнай шикізатына, азот тыңайтқыштарын алу — ауа азотына негізделді.. Енді үздіксіз жүйемен жумыс істейтін мұнай-химия өнеркәсібі дамыды.

Егер 1935 жылы тері, резина, талшық, жуғыш заттар, лактар, олиф, сірке қышқылы, этил спирті толығымен тек жануарлар мен өсімдіктер шикізатынан алынатын болса, ал XX ғасырдың 60-шы жылдарында техникалық спирттің 100%-ы, жуғыш заттардың 80%-ы, олиф пен лактың 90%-ы, талшықтың 40%-ы, каучуктың 70% және тері материалдарының 25%-ға жуығы газ және мұнай шикізаттарынан алынды. Сонымен бірге химия жылына мыңдаған тонна малға азық-түлік ретінде қолданылатын мочевина мен белок және миллиондаған тонна тыңайтқыш берді.

Сонымен, химия өзінің дамуының үшінші кезеңінде заттар туралы ғылым емес, заттардың өзгеруі мен өзгеру механизмдері туралы ғылым болды.

Химия ғылымы дамуының төртінші кезеңі — XX ғасырдың екінші жартысы. Бұл кезеңді эволюциялық химия кезеңі деп атайды.

Эволюциялық химияның негізінде химиялық өнімдерді алу процестерінде химиялық реакциялардың катализаторларын өздігінен жетілуге жеткізетін, яғни, химиялық жүйелердің өздігінен құрылуына әкелетін шарттарды пайдалану принципі жатыр. Бұның өзін — химияны өзіндік бір биологизациялау тәсілі деп қарастыруға болады.

Ал бұл процесс белгілі бір уақыт бойында дамиды және сыртқы жағдайларға тәуелді емес. Уақыт бул жерде маңызды фактор, өйткені химиялық жүйенің эволюциясы қарастырылып отыр.

Химиялық жүйенің негізінде әлемнің химиялық картинасы қалыптасады, яғни табиғатқа химиялық көзқараспен қарау. Оның негізгі мазмұны мынандай:

• тірі және өлі табиғатты химиялық мағанада қарастыра келгендегі сол дәуірдегі химиялық білімнің қортындысы;
• табиғат обьектілерінің барлық негізгі түрлерінің пайда болуы мен эволюциясы туралы түсінік;
• табиғат обьектілерінің химиялық қасиеттерінің оның құрылымына байланыстылығы;
• табиғат процестерінің химиялық қозғалыс процесі ретіндегі жалпы заңдылықтары;
• тәжірбиелік жағдайда синтезделетін ерекше обьектілер туралы білім.

50-60 жылдарға дейін эволюциялық химия туралы ештеңе белгілі болған жоқ. Жануарлар мен өсімдіктердің шығу тегін Чарлз Дарвиннің зволюциялық теориясы арқылы түсіндіруге тырысқан биологтардан айырмашылығы, химиктерді заттардың шығу тегі туралы мәселе толғандырмады. Ал, XX ғасырдың екінші жартысынан бастап, химиктерге өз обьектілеріне байланысты эволюциялық мәселелерді шешу мүмкіндігі туды. Эволюциялық химияны-химиялық жүйелердің өздігінен ұйымдасуы мен өздігінен дамуы туралы ғылым деп те атайды. Бұл жерде химия биологиямен тығыз байланыс жасайды. Тірі организмдерде жүретін барлық процестерді химия тілімен, химиялық процестер арқылы беруге болады екен.

Расында, егер денедегі зат алмасу процесіне таза химиялық көзқараспен қарасақ (А.И.Опариннің тәжірибесін), біз уақыт тәртібін сақтайтын, өзара бір-бірімен байланысты бірнеше химиялық реакцияларды байқаймыз.

Тірі организмдердегі ереше кейбір қасиеттер, мысалы квбею, қозғалғыштық, қозу, сыртқы ортаның әсеріне жауап беру — барлығы химиялық реакциялар арқылы түсіндіріледі.

Әрине, тіршіліктің барлық құбылыстарын химиялық жолмен түсіндіру қателік болар еді, бұл тіпті дөрекі механистикалық көзқарас ретінде қарастырылатын еді. Бұған химиялық процестердің тірі және өлі жүйелердегі жүруінің ерекшеліктері дәлел бола алады.

Қазіргі кезде химия үшін биологиялық принциптерді қолдану маңызды болып саналады. XX ғасырдың өзінде биологиялық процестер үшін биокатализдің үлкен әсері бар екендігін ғалымдар түсінген. Сондықтан химиктер тірі табиғатқа катализаторлар қолдану төжірибесін жасайтын жаңа химияны шығаруды мақсат етіп қойды. Ұқсас молекулалар синтездеу принциптерін, әр түрлі қасиеттері бар, ферменттер принципімен жұмыс істейтін катализаторлар қолданылатын химиялық процестерді басқарудың жаңа түрі шықты. <

[1]>

Негізгі түсініктер[өңдеу]

Қарапайым бөлшектер[өңдеу]

Толық мақаласы: Қарапайым бөлшектер

Қарапайым бөлшектер — өз құрылымы мен құрамы болмайтын бөлшекті элементар бөлшек дейміз. Заттың ең ұсақ және ішкі құрылымы ең қарапайым деп есептелетін бөлшектер.

Атом[өңдеу]

Толық мақаласы: Атом

Атом — Химиялық элементтерді құрайтын, олардың өзіне тән ерекшеліктерін сақтайтын ең кішкене бөлшек.

Молекула[өңдеу]

Толық мақаласы: Молекула

Молекула — жай немесе күрделі заттың негізгі химиялық қасиеттерін сақтайтын және өздігінен өмір сүретін ең кіші бөлшек.

Басқа ғылымдармен байланысы[өңдеу]

Химия физика және басқа да жаратылыстану ғылымдарымен тығыз байланысты. Химия мен биология арасынан шыққан биохимия, химия мен геология арасынан геохимия, космохимия, гидрохимия салалары, өнеркәсіп пен химияның барлық салаларында талдау әдістері үшін қолданылатын аналитикалық химия қалыптасты. Кейбір химиялық мәліметтер ерте заманнан белгілі болған.

Химияның тарихы[өңдеу]

Democritus’ atomist philosophy was later adopted by Epicurus (341–270 BCE).

Химияның ғылымға айналуына алғаш қадам жасап, алхимия қағидаларына қарсы шыққан ағылшын ғалымы Роберт Бойль болды. Химияның нағыз ғылым ретінде дамуы 19 ғасырдан басталды. Негізін салушы ағылшын ғалымы Д.Дальтон болды. Осы кезеңдерде химияның іргетасы болып саналатын атом-молекулалық ілім (С.Канниццарро, А.Авогадро) қалыптасып, атомдық салмақ ұғымының (Дальтон), құрам тұрақтылық, еселік қатынастар, көлемдік қатынастар, Авогадро, эквиваленттер, электролиз (Майкл Фарадей), тағы басқа заңдар мен заңдылықтар ашылды. Орыс ғалымы Дмитрий Иванович Менделеев жасаған элементтердің периодты жүйесі химия ғылымының жүйесін анықтап, ондағы салалардың өзара байланысын ашты. Осы кездегі химия ғылымы периодтық заң негізінде дамып келеді. 19 ғасырдың 70-жылдарынан басталған химияның даму кезеңі «органикалық химия дәуірі» деп аталады.

Химия да басқа ғылымдар тәрізді адамзат қоғамының материалдық мұқтажынан туған. 18 ғасырдың ортасына дейін химия ғылым деп есептелмеген, ол кәсіптік, шеберлік ретінде ғана танылған. Көп ғалымдар химия әдістерін металлургияда, шыны, бояу өндіруде, дәрі жасауда қолданған. Орта ғасырлардағы химияның даму кезені алхимия дәуірі деп аталады. Алхимиктер жай металдың қасиетін өзгіріп, оны алтынға айналдыруға болады, ол үшін «философия тасын» табу керек, өйткені ол кез келген металды алтынға айналдырады деген.Алхимиктер еңбектері нәтижесінде көптеген маңызды заттар (қышқылдар, тұздар, сілтілер, элементтер т.б.) алу әдістері табылды.

Ағылшын ғалыми Роберт Бойль (1661) алхимия қағидаларына қарсы шығып, химияны ғылми жолға қоюға тырысты, химикалық элементке алғаш дұрыс анықтама берді. Ол затты ұсақтап бөле берсе құраушы элементтерге жететінін айтты, эксперимент арқылы анализ бен синтездің мәнін дәл анықтады, бірақ сол кезде кең тараған флогистон теориясының (1700) негізі қате болды. Бұл теория бойынша заттың жануы денеде алғаштан болатын жанғыш зат флогистонға байланысты. 1756 жылы М.Б. Ломоносов, кейін А. Лавуазье реакцияға қатысқан заттардың масса сақталу заңын ашып, химияны сапалық ғылымнан сандық (өлшемдік) ғылымға айналдырды. 19 ғасырда ғана атом-молекула ілімінің (С. Канниццарро, Авогадро Амедео) негізі қаланды, атомдық салмақтың (Дж. Дальтон), қурам турақтылық заңы мен еселі қатынас заңы ашылуының үлкен маңызы болды. 19 ғасырдың бас кезінде электр тогы көмегімен күрделі заттарды ыдырату арқылы сілтілік және сілтілік-жер металдар алынды. Элементтер туралы ұғым, атом-молекула теорияның қалыптасуы өсімдік пен жануарларға тән заттарды зерттеуді қажет етті, сөйтіп органикалық химия қалыптаса бастады. Органикалық заттар жайлы мәліметтердің жиналуы олардың химия табиғатын тануға көмектесетін теориялардың (унитарлы теория, типтер теориясы, радикалдар теориясы) шығуына себеп (1857) болды. 1857 жылы Ф.А. Кекуленің көміртек атомының 4 валентті екендігін табуы, соған байланысты көміртекті тізбектердің түзілу мүмкіндігінің анықталуы органикалық заттардың классификациясына жеткізді.

Химияның маңызы[өңдеу]

Осы кездегі химия алуан түрлі зерттеу әдістері, аса маңызды өндірістік, өнеркәсіптік мәні бар ғылымға айналды.

Химия ғылымының қоғамдағы практикалық мәселелерді, табиғат дамуы туралы материалдық көзқарастарды шешу мен жаңа заттар, дәрі-дәрмек, энергия мен отынның жаңа көздерін табу, тағы басқа адамзат қажетіне керекті көптеген заттар алуда маңызы зор. Қазақстанда Химия ғылымы мен Химия өнеркәсібі 1930 – 1990 жылы қарқынды дамыды. Осы кездегі химия алуан түрлі зерттеу әдістері, аса маңызды өндірістік, өнер-кәсіптік мәні бар ғылымға айналды. Атомдар мен молекулалардағы электрондарды сипаттайтын кванттық механика заңдарының ашылуы химиялық әрекеттесудің табиғатын анықтады. Заттардың қасиеті және құрылымымен қатар олардың өзгерістері кинетикасының заңдылықтары ашылуда, әсіресе химиялық реакциялардағы аралық өнімдер көбірек зерттелуде. Заттар мен процестерді зерттеуге осы күнгі физикалық әдістер мен құралдар (рентген структуралы анализ, спектроскопия т.б.) қолданылуда.^[2]

Химияның міндеті[өңдеу]

Заттарды қолдану үшін қасиеттерін анықтау, адамдардың сұранысына қажет жаңа химиялық заттар алу, табиғи қорларды орынды пайдаланып, қоршаған ортаны қорғау.

Химия ғылымының дамуына үлес қосқан қазақстандық ғалымдар[өңдеу]

Ұқсас мақалалар[өңдеу]

Дереккөздер[өңдеу]

1. ↑ >http://1referat.kz/astronomiya/ximiya-gylymynyn-koncepciyalary.html<
2. ↑ Қазақ ұлттық энциклопедиясы

kk.wikipedia.org

Химия қазақша реферат

Химия – заттарды және олардың бір-біріне айналу заңдылықтарын зерттейтін жаратылыстану ғылымы.
Жоспар
1 Жалпы мәліметтер
2 Басқа ғылымдармен байланысы
3 Салалары
4 Химияның тарихы
5 Химияның маңызы
6 Химияның міндеті
7 Химия ғылымының дамуына үлес қосқан қазақстандық ғалымдар
8 Ұқсас мақалалар
9 Пайдаланылған әдебиеттер

Жалпы мәліметтер

Химия элементтерді (атомдарды), жай және күрделі заттарды, олардың құрамын, құрылысын, қасиеттерін, химиялық өзгерістер мен оған әсер ететін жағдайлар мен өзгерістер кезінде байқалатын құбылыстарды зерттейді. Химиялық жеке заттар бір-бірінен химиялық құрамы мен қасиеттері бойынша ажыратылады. Әр зат белгілі жағдайдағы физикалық қасиеттері (түсі, тығыздығы, балқу, қайнау температуралары, жылу мен электр өткізгіштігі, тағы басқа) және химиялық қасиеттері (басқа заттармен әрекеттесу, белгілі бір өнімге айналу қабілеті) жағынан ерекшеленеді.

Заттар құрамына қарай жай және күрделі болып бөлінеді. Олардың формуласын химиялық таңбалар көмегімен өрнектеп, химиялық қосылыстар деп атайды. Химиялық элементтер жерде шашыранды түрде таралған, әрбір химиялық элемент – атомдардың, ал химиялық қосылыс молекулалардың белгілі бір түрі. Материя қозғалысының химиялық өзгеру процесі химиялық реакциялар деп аталады. Химиялық реакцияға атомдар, молекулалар қатысып, оның нәтижесінде жаңа заттар түзіледі. Реакцияға қатысқан атомдардың тек сыртқы қабаттарындағы электрондардың тығыздығы өзгеріп, ішкі қабат пен ядро өзгеріссіз қалады.

Зерттелетін нысанына қарай химия негізгі екі топқа бөлінеді:

органикалық химия;
бейорганикалық химия.

Органикалық химия негізінен көміртек атомдарынан тұратын заттардың құрылысын, химиялық қасиеттерін, құрамын, қолданылуын, табиғатта таралуын, тағы басқа зерттейді.

Бейорганикалық химия немесе анорганикалық химия барлық қалған химиялық элементтер түзетін қосылыстардың құрылысы мен қасиеттерін және олардың бір-бірімен әрекеттесу заңдылықтарын зерттейді.
Басқа ғылымдармен байланысы

Химия физика және басқа да жаратылыстану ғылымдарымен тығыз байланысты. Химия мен биология арасынан шыққан биохимия, химия мен геология арасынан геохимия, космохимия, гидрохимия салалары, өнер-кәсіп пен химияның барлық салаларында талдау әдістері үшін қолданылатын аналитикалық химия қалыптасты. Кейбір химиялық мәліметтер ерте заманнан белгілі болған.
Салалары

химиялық термодинамика
химиялық кинетика
электрохимия
коллоидтық химия
фотохимия
радиациялық химия
электрлік химия
полимерлер химиясы
аналитикалық химия

Химияның тарихы

Дмитрий Иванович Менделеев

Химияның ғылымға айналуына алғаш қадам жасап, алхимия қағидаларына қарсы шыққан ағылшын ғалымы Р.Бойль болды. Химияның нағыз ғылым ретінде дамуы 19 ғасырдан басталды. Негізін салушы ағылшын ғалымы Д.Дальтон болды. Осы кезеңдерде химияның іргетасы болып саналатын атом-молекулалық ілім (С.Канниццарро, А.Авогадро) қалыптасып, атомдық салмақ ұғымының (Дальтон), құрам тұрақтылық, еселік қатынастар, көлемдік қатынастар, Авогадро, эквиваленттер, электролиз (М.Фарадей), тағы басқа заңдар мен заңдылықтар ашылды. Орыс ғалымы Д.И.Менделеев жасаған элементтердің периодты жүйесі химия ғылымының жүйесін анықтап, ондағы салалардың өзара байланысын ашты. Осы кездегі химия ғылымы периодтық заң негізінде дамып келеді. 19 ғасырдың 70-жылдарынан басталған химияның даму кезеңі «органикалық химия дәуірі» деп аталады.

Химия да басқа ғылымдар тәрізді адамзат қоғамының материалдық мұқтажынан туған. 18 ғасырдың ортасына дейін химия ғылым деп есептелмеген, ол кәсіптік, шеберлік ретінде ғана танылған. Көп ғалымдар химия әдістерін металлургияда, шыны, бояу өндіруде, дәрі жасауда қолданған. Орта ғасырлардағы химияның даму кезені алхимия дәуірі деп аталады. Алхимиктер жай металдың қасиетін өзгіріп, оны алтынға айналдыруға болады, ол үшін «философия тасын» табу керек, өйткені ол кез келген металды алтынға айналдырады деген.Алхимиктер еңбектері нәтижесінде көптеген маңызды заттар (қышқылдар, тұздар, сілтілер, элементтер т.б.) алу әдістері табылды.

Ағылшын ғалыми Р. Бойль (1661) алхимия қағидаларына қарсы шығып, химияны ғылми жолға қоюға тырысты, химикалық элементке алғаш дұрыс анықтама берді. Ол затты ұсақтап бөле берсе құраушы элементтерге жететінін айтты, эксперимент арқылы анализ бен синтездің мәнін дәл анықтады, бірақ сол кезде кең тараған флогистон теориясының (1700) негізі қате болды. Бұл теория бойынша заттың жануы денеде алғаштан болатын жанғыш зат флогистонға байланысты. 1756 жылы М.Б. Ломоносов, кейін А. Лавуазье реакцияға қатысқан заттардың масса сақталу заңын ашып, химияны сапалық ғылымнан сандық (өлшемдік) ғылымға айналдырды. 19 ғасырда ғана атом-молекула ілімінің (С. Канниццарро, А. Авогадро) негізі қаланды, атомдық салмақтың (Дж. Дальтон), қурам турақтылық заңы мен еселі қатынас заңы ашылуының үлкен маңызы болды. 19 ғасырдың бас кезінде электр тогы көмегімен күрделі заттарды ыдырату арқылы сілтілік және сілтілік-жер металдар алынды. Элементтер туралы ұғым, атом-молекула теорияның қалыптасуы өсімдік пен жануарларға тән заттарды зерттеуді қажет етті, сөйтіп органикалық химия қалыптаса бастады. Органикалық заттар жайлы мәліметтердің жиналуы олардың химия табиғатын тануға көмектесетін теориялардың (унитарлы теория, типтер теориясы, радикалдар теориясы) шығуына себеп (1857) болды. 1857 жылы Ф.А. Кекуленің көміртек атомының 4 валентті екендігін табуы, соған байланысты көміртекті тізбектердің түзілу мүмкіндігінің анықталуы органикалық заттардың классификациясына жеткізді.
Химияның маңызы
Осы кездегі химия алуан түрлі зерттеу әдістері, аса маңызды өндірістік, өнер-кәсіптік мәні бар ғылымға айналды.
Химия ғылымының қоғамдағы практикалық мәселелерді, табиғат дамуы туралы материалдық көзқарастарды шешу мен жаңа заттар, дәрі-дәрмек, энергия мен отынның жаңа көздерін табу, тағы басқа адамзат қажетіне керекті көптеген заттар алуда маңызы зор. Қазақстанда Химия ғылымы мен Химия өнеркәсібі 1930 – 1990 жылы қарқынды дамыды. Осы кездегі химия алуан түрлі зерттеу әдістері, аса маңызды өндірістік, өнер-кәсіптік мәні бар ғылымға айналды. Атомдар мен молекулалардағы электрондарды сипаттайтын кванттық механика заңдарының ашылуы химиялық әрекеттесудің табиғатын анықтады. Заттардың қасиеті және құрылымымен қатар олардың өзгерістері кинетикасының заңдылықтары ашылуда, әсіресе химиялық реакциялардағы аралық өнімдер көбірек зерттелуде. Заттар мен процестерді зерттеуге осы күнгі физикалық әдістер мен құралдар (рентген структуралы анализ, спектроскопия т.б.) қолданылуда.[1]
Химияның міндеті
Заттарды қолдану үшін қасиеттерін анықтау, адамдардың сұранысына қажет жаңа химиялық заттар алу, табиғи қорларды орынды пайдаланып, қоршаған ортаны қорғау.
Химия ғылымының дамуына үлес қосқан қазақстандық ғалымдар

М.И.Усанович
Д.В. Сокольский
А.Бектұров
Б.А.Бірімжанов
М.И. Козловский
О.А.Сонгина

Пайдаланылған әдебиеттер

↑ Қазақ ұлттық энциклопедиясы

Тағы рефераттар

referattar.kazaksha.info

Химия пәні, заттар. Химия ғылымы нені зерттейді?

Химия ғылымы заттардың құрылысын және заттардың өзара реакцияға түсуін зерттейді. Химия термині араб тілінің қара, қаралау деген сөздерінен шыққан.

Заттар

Табиғатта сан алуан заттар бар. Заттар бұл денелерді құраушылар. Мысалы қасық темірден не пластмассадан жасалуы мүмкін. Темір де, пластмасса да зат.

Әрбір заттың өзіне тән белгілері бар болады. Мысалы су түссіз әрі иіссіз, ал сүттін иісі де дәмі де бар. Заттардың өздеріне тән ерекшеліктері бар болады, бұны заттардың қасиеттері деп атайды. Кейбір заттардың бірдей не ұқсас қасиеттері бар болады.

Химия ғылымының мақсаты

Химия ғылымының мақсаты — заттарды, оларың қасиеттерін, бір заттын басқа затқа алмасуын зерттеу.

Химияның тағы бір мақсаты бұл жаңа заттарды алу. Қазіргі қолданыстағы сан-алуан пластмасса түрлері осы химия ғылымының жетістігі.

Химия ғылымының қолданылуы

Химия ғылымының өнеркәсіпте қолданысы сан-алуан, химия әдістерінің көмегімен — металдарды кеннен өндіреді, азық-түліктің сақтау мерзімің арттырады, киім тігетің синтетикалық маталарды өндіреді, бояғыш заттарды өндіреді, бензинді мұнайдан бөліп алады, резинаны мұнайдан синтездейді, пластмассаларды өндіреді, тағы сол сияқты.

Бұл заттарды алуда химия ғылымының рөлі зор.

Химия пәні

Химия пәні химия ғылымын оқытудын басы. Мектепте оқылатын осы пәннің көмегімен сіз химияның негізгі ұғымдарымен танысасыз. Кейін білімдерінді университеттер мен колледждерде жалғастыра аласыз.

Қазіргі заманда 15-20 миллиондай зат ғылымға белгілі. Осы заттарды зерттеу химияның негізгі мақсаты.

Достармен бөлісу:

Пән: Химия

alash.info

Химия туралы қазақша реферат | Bigox.kz

Химия – заттарды және олардың бір-біріне айналу заңдылықтарын зерттейтін жаратылыстану ғылымы.

Химия элементтерді (атомдарды), жай және күрделі заттарды, олардың құрамын, құрылысын, қасиеттерін, химиялық өзгерістер мен оған әсер ететін жағдайлар мен өзгерістер кезінде байқалатын құбылыстарды зерттейді. Химиялық жеке заттар бір-бірінен химиялық құрамы мен қасиеттері бойынша ажыратылады. Әр зат белгілі жағдайдағы физикалық қасиеттері (түсі, тығыздығы, балқу, қайнау температуралары, жылу мен электр өткізгіштігі, тағы басқа) және химиялық қасиеттері (басқа заттармен әрекеттесу, белгілі бір өнімге айналу қабілеті) жағынан ерекшеленеді.

Заттар құрамына қарай жай және күрделі болып бөлінеді. Олардың формуласын химиялық таңбалар көмегімен өрнектеп, химиялық қосылыстар деп атайды. Химиялық элементтер жерде шашыранды түрде таралған, әрбір химиялық элемент – атомдардың, ал химиялық қосылыс молекулалардың белгілі бір түрі. Материя қозғалысының химиялық өзгеру процесі химиялық реакциялар деп аталады. Химиялық реакцияға атомдар, молекулалар қатысып, оның нәтижесінде жаңа заттар түзіледі. Реакцияға қатысқан атомдардың тек сыртқы қабаттарындағы электрондардың тығыздығы өзгеріп, ішкі қабат пен ядро өзгеріссіз қалады.

Зерттелетін нысанына қарай химия негізгі екі топқа бөлінеді:
органикалық
бейорганикалық

Органикалық химия негізінен көміртек атомдарынан тұратын заттардың құрылысын, химиялық қасиеттерін, құрамын, қолданылуын, табиғатта таралуын, тағы басқа зерттейді.

Бейорганикалық химия немесе анорганикалық химия барлық қалған химиялық элементтер түзетін қосылыстардың құрылысы мен қасиеттерін және олардың бір-бірімен әрекеттесу заңдылықтарын зерттейді.

Мазмұны
1 Басқа ғылымдармен байланысы
2 Салалары
3 Химияның тарихы
4 Химияның маңызы
5 Химияның міндеті
6 Химия ғылымының дамуына үлес қосқан қазақстандық ғалымдар
Басқа ғылымдармен байланысы
Химия физика және басқа да жаратылыстану ғылымдарымен тығыз байланысты. Химия мен биология арасынан шыққан биохимия, химия мен геология арасынан геохимия, космохимия, гидрохимия салалары, өнер-кәсіп пен химияның барлық салаларында талдау әдістері үшін қолданылатын аналитикалық химия қалыптасты. Кейбір химиялық мәліметтер ерте заманнан белгілі болған.

Салалары
химиялық термодинамика
химиялық кинетика
электрохимия
коллоидты химия
фотохимия
радиациялық химия
электрлік химия
полимерлер химиясы
фотохимия
аналитикалық химия

Химияның тарихы

Химияның ғылымға айналуына алғаш қадам жасап, алхимия қағидаларына қарсы шыққан ағылшын ғалымы Р.Бойль болды. Химияның нағыз ғылым ретінде дамуы 19 ғасырдан басталды. Негізін салушы ағылшын ғалымы Д.Дальтон болды. Осы кезеңдерде химияның іргетасы болып саналатын атом-молекулалық ілім (С.Канниццарро, А.Авогадро) қалыптасып, атомдық салмақ ұғымының (Дальтон), құрам тұрақтылық, еселік қатынастар, көлемдік қатынастар, Авогадро, эквиваленттер, электролиз (М.Фарадей), тағы басқа заңдар мен заңдылықтар ашылды. Орыс ғалымы Д.И.Менделеев жасаған элементтердің периодты жүйесі химия ғылымының жүйесін анықтап, ондағы салалардың өзара байланысын ашты. Осы кездегі химия ғылымы периодтық заң негізінде дамып келеді. 19 ғасырдың 70-жылдарынан басталған химияның даму кезеңі «органикалық химия дәуірі» деп аталады.

Химия да басқа ғылымдар тәрізді адамзат қоғамының материалдық мұқтажынан туған. 18 ғасырдың ортасына дейін химия ғылым деп есептелмеген, ол кәсіптік, шеберлік ретінде ғана танылған. Көп ғалымдар химия әдістерін металлургияда, шыны, бояу өндіруде, дәрі жасауда қолданған. Орта ғасырлардағы химияның даму кезені алхимия дәуірі деп аталады. Алхимиктер жай металдың қасиетін өзгіріп, оны алтынға айналдыруға болады, ол үшін «философия тасын» табу керек, өйткені ол кез келген металды алтынға айналдырады деген. Алхимиктер еңбектері нәтижесінде көптеген маңызды заттар (қышқылдар, тұздар, сілтілер, элементтер т.б.) алу әдістері табылды.

Ағылшын ғалыми Р. Бойль (1661) алхимия қағидаларына қарсы шығып, химияны ғылми жолға қоюға тырысты, химикалық элементке алғаш дұрыс анықтама берді. Ол затты ұсақтап бөле берсе құраушы элементтерге жететінін айтты, эксперимент арқылы анализ бен синтездің мәнін дәл анықтады, бірақ сол кезде кең тараған флогистон теориясының (1700) негізі қате болды. Бұл теория бойынша заттың жануы денеде алғаштан болатын жанғыш зат флогистонға байланысты. 1756 жылы М.Б. Ломоносов, кейін А. Лавуазье реакцияға қатысқан заттардың масса сақталу заңын ашып, химияны сапалық ғылымнан сандық (өлшемдік) ғылымға айналдырды. 19 ғасырда ғана атом-молекула ілімінің (С. Канниццарро, А. Авогадро) негізі қаланды, атомдық салмақтың (Дж. Дальтон), қурам турақтылық заңы мен еселі қатынас заңы ашылуының үлкен маңызы болды. 19 ғасырдың бас кезінде электр тогы көмегімен күрделі заттарды ыдырату арқылы сілтілік және сілтілік-жер металдар алынды. Элементтер туралы ұғым, атом-молекула теорияның қалыптасуы өсімдік пен жануарларға тән заттарды зерттеуді қажет етті, сөйтіп органикалық химия қалыптаса бастады. Органикалық заттар жайлы мәліметтердің жиналуы олардың химия табиғатын тануға көмектесетін теориялардың (унитарлы теория, типтер теориясы, радикалдар теориясы) шығуына себеп (1857) болды. 1857 жылы Ф.А. Кекуленің көміртек атомының 4 валентті екендігін табуы, соған байланысты көміртекті тізбектердің түзілу мүмкіндігінің анықталуы органикалық заттардың классификациясына жеткізді.

Химияның маңызы

Химия ғылымының қоғамдағы практикалық мәселелерді, табиғат дамуы туралы материалдық көзқарастарды шешу мен жаңа заттар, дәрі-дәрмек, энергия мен отынның жаңа көздерін табу, тағы басқа адамзат қажетіне керекті көптеген заттар алуда маңызы зор. Қазақстанда Химия ғылымы мен Химия өнеркәсібі 1930 – 1990 жылы қарқынды дамыды. Осы кездегі химия алуан түрлі зерттеу әдістері, аса маңызды өндірістік, өнер-кәсіптік мәні бар ғылымға айналды. Атомдар мен молекулалардағы электрондарды сипаттайтын кванттық механика заңдарының ашылуы химиялық әрекеттесудің табиғатын анықтады. Заттардың қасиеті және құрылымымен қатар олардың өзгерістері кинетикасының заңдылықтары ашылуда, әсіресе химиялық реакциялардағы аралық өнімдер көбірек зерттелуде. Заттар мен процестерді зерттеуге осы күнгі физикалық әдістер мен құралдар (рентген структуралы анализ, спектроскопия т.б.) қолданылуда.

Химияның міндеті
Заттарды қолдану үшін қасиеттерін анықтау, адамдардың сұранысына қажет жаңа химиялық заттар алу, табиғи қорларды орынды пайдаланып, қоршаған ортаны қорғау.

Химия ғылымының дамуына үлес қосқан қазақстандық ғалымдар
М.И.Усанович
Д.В. Сокольский
А.Бектұров
Б.А.Бірімжанов
М.И. Козловский
О.А.Сонгина

.

Тағы рефераттар

bigox.kz

Химия: негізгі ұғымдар, анықтамалар, терминдер мен заңдар

Химия, негізгі ұғымдар біз қарастырамыз, – бұл ғылым зерттейді заттар және оларды айналдыру болып жатқан өзгеруіне құрылыстар құрамын және, демек, қасиеттері. Ең алдымен анықтау қажет, бұл білдіреді және мұндай термин ретінде «зат». Туралы айтатын болсақ, онда кең мағынада, ол нысанын білдіреді материяның бар массасы тыныштық. Зат болып табылады кез келген элементарлық бәрі, мысалы, нейтрон. Химия, бұл ұғым пайдаланылады және тар мағынада.

Бастау үшін қысқаша сипаттау негізгі терминдер мен ұғымдар, химия, атом-молекулярлық оқу-жаттығу. Содан кейін, біз түсіндірсек, оларды, сондай-ақ изложим кейбір маңызды заңдар осы ғылым.

Химияның негізгі түсініктері (зат, атом, молекула) таныс біреулер тағы. Төменде қысқаша сипаттама берілді, сондай-ақ басқа да емес, соншалықты айқын терминдер мен құбылыстар.

Атомдар
Ең алдымен барлық заттар, олар оқытылады химия, лестік келген кішкентай бөлшектердің деп аталатын атомдарынан. Нейтрондар бірдей емес болып табылады зерттеу нысаны-осы ғылым. Сондай-ақ, айта кету керек, атомдар біріктірілуі мүмкін бір-бірімен, нәтижесінде қалыптасады химиялық байланыс. Үшін сынған бұл байланысты қажет затрата энергии. Демек, атомдар қалыпты жағдайда бір-бірлеп емес, бар (қоспағанда «асыл газдар»). Олар біріктіріледі бір-бірімен болмағанда жұп.

Үздіксіз жылулық қозғалысы
Үздіксіз жылу қозғалысымен сипатталады барлық бөлшектер, химия зерттейді. Негізгі ұғымдар осы ғылым болмайды деген емес, туралы айтып берді, онда. Үздіксіз қозғалысы орташа кинетикалық энергиясы бөлшектердің пропорционалды температура (алайда атап өту қажет, бұл энергияның жекелеген бөлшектердің әр түрлі). Екин = kT / 2, мұндағы k – тұрақты Больцман. Бұл формула үшін əділ кез келген түрдегі қозғалыс. Өйткені Екин = mV2 / 2, қозғалысы жаппай бөлшектер баяу. Мысалы, егер температура бірдей, оттегінің орташа есеппен жылжиды 4 есе баяу қарағанда, молекуласының көміртек. Бұл, өйткені олардың массасы салыстырғанда 16 есе өсті. Қозғалысы кейде колебательным, үдемелі және вращательным. Колебательное байқалады және сұйық, қатты және газ тәрізді заттар. Ал үдемелі және айналмалы оңай жүзеге асырылады алдында. «Сұйықтықтарда ол қиын, ал қатты заттар – одан да қиын.

Молекулалар
Жалғастырамыз сипаттау негізгі ұғымдар мен анықтамалар химия. Егер атомдар біріктіріледі бір-бірімен құра отырып, шағын тобының (олардың молекулалар деп атайды), мұндай топтар қатысады жылу қозғалысы, сөйлеген сөзінде біртұтас ретінде. 100-ге дейін атомдар қатысады әдеттегі молекулах, ал олардың саны у деп аталатын жоғары молекулалық қосылыстар жетуі мүмкін 105.

Молекулалық емес заттар
Алайда атомдар жиі біріктіріледі үлкен ұжымдар саны мамырдағы 107-ден 1027. Бұл олар іс жүзінде қатыспайды жылу қозғалысы. Аталған бірлестіктің аз ескертеді молекулалар. Олар көп ұқсас кесектерге қатты дене. Заттар бұл атау қабылда-немолекулярными. Бұл жағдайда жылулық қозғалысы жүзеге асырылады ішіндегі кесек, ал ол өзі ұшады, деп молекуласындағы. Бар өтпелі облысы мөлшерлерін, оған қосылады бірлестігінің тұратын атомдар саны 105-тен 107. Деректер бөлшектер болып табылады немесе өте үлкен молекулалар немесе білдіреді кішкентай крупицы ұнтақ.

Иондары
Атап өту қажет, бұл атомдары мен олардың топтары ие болуы мүмкін электрлік зарядпен. Бұл жағдайда олар деп аталады иондарымен осындай ғылым ретінде химия, негізгі ұғымдар біз үйренеміз. Өйткені бір аттас зарядтар әрқашан итеріледі бір-бірінен зат бар айтарлықтай артық сол немесе өзге де заряд болуы мүмкін емес тұрақты. Теріс және оң зарядтар кеңістікте үнемі кезектесіп орналасқан. Ал зат тұтастай алғанда қалады электронейтральным. Ескереміз, бұл зарядтар болып табылатын » электростатике үлкен тұрғысынан химия ничтожны (105-1015 атомдар – 1, е).

Объектілері зерттеу химия
Нақтылау керек, бұл зерттеу объектілерінің химия ретінде құбылыстар, пайда мен атомдар бұзылады, ал тек перегруппировываются, яғни жаңаша қосылады. Бір байланыс разрываются нәтижесінде қалыптасады. Басқаша айтқанда, жаңа заттар пайда болып отыр атомдар, бұрынғы құрамында бастапқы заттар. Егер мен атомдары, және бар, олардың арасындағы байланыс сақталады (мысалы, булану кезінде молекулалық заттар), онда бұл процестер жатады үйрену емес химия, молекулалық физика. Бұл жағдайда атомдар құрылады, немесе бұзылады, бұл заттар туралы зерттеу ядролық немесе атом физикасы. Алайда арасындағы шекара химиялық және физикалық құбылыстарға дұрыс айқындалмаған. Өйткені, бөлу жекелеген ғылым шартты түрде, ал табиғат неделима. Сондықтан химикам өте пайдалы білу физика.

Химияның негізгі түсініктері қысқа болды, біз баяндалған. Енді ұсынамыз толығырақ оларға қарап.

Толығырақ туралы атомах

Атомдар мен молекулалар — бұл-көптеген қанатты химия. Негізгі ұғымдар осы нақты айқындау қажет. Бұл атомдары бар, екі мың жыл бұрын гениально угадано. Содан кейін, қазірдің өзінде 19-шы ғасырда, ғалымдар пайда болды эксперименттік деректер (әлі жанама). Сөз еселі қатынастар Авогадро заңдарында, құрам тұрақтылық (төменде біз осы химияның негізгі түсініктері). Атом жалғастырды зерттеуге 20-ғасырда, қашан пайда болған көптеген қазірдің өзінде тікелей эксперименттік растау. Олар негізделген деректер спектроскопия, рассеянии рентген сәулелері, альфа-бөлшектер, нейтрондар, электрондар және т. б. жұмыста бөлшектердің шамамен 1 Е = 1o-10м. Олардың басым көпшілігі – шамамен 10-27 – 10-25 кг. орталықта бұл бөлшектер орналасқан оң оқталған ядро, оның айналасында движутся электрондар теріс зарядпен. Мөлшері ядро шамамен 10-15 м. яғни, электрондық қабық анықтайды, атомның мөлшері, бірақ бұл ретте оның салмағы іс жүзінде толығымен ядрода шоғырланған. Тағы бір анықтама енгізу керек қарастыра отырып, химияның негізгі түсініктері. Химиялық элемент — бұл түрі атомдар, ядро заряды, олардың әртүрлі.

Жиі кездеседі анықтау атомы ретінде мельчайшей бөлшектер заттың химиялық бөлінбейтін. Қалай «химиялық»? Ретінде біз қазірдің өзінде атап өтті, бөлу құбылыстардың физикалық және химиялық шартты түрде. Ал болуын атомдар сөзсіз. Сондықтан химия жақсы анықтау және олар арқылы емес, керісінше, атомдар арқылы химия.

Химиялық байланыс

Бұл арқасында атомдар удерживаются. Ол мүмкіндік бермейді разлететься әсерінен жылулық қозғалыс. Айта кетейік негізгі сипаттамалары байланыстар — бұл межъядерное қашықтық және энергия. Бұл сондай-ақ, негізгі ұғымдар, химия. Ұзындығы байланысты анықталады эксперименттік жеткілікті жоғары дәлдікпен. Энергия – да, бірақ әрдайым емес. Мысалы, мүмкін емес объективті анықтауға қандай, ол қатысты жеке байланыс молекуласындағы күрделі. Алайда, энергия атомизации заттар үшін қажетті алшақтықты қолда бар барлық байланыстарды айқындайды. Біле ұзындығына байланысты анықтауға болады, қандай атомдар байланысты болып табылады (олардың қысқа қашықтық), ал қандай – жоқ (ұзын қашықтық).

 

Үйлестіру саны мен үйлестіру
Негізгі ұғымдар аналитикалық химия қамтиды және осы екі терминнің. Олар нені білдіреді? Талдап көрейікші.

Үйлестіру саны саны болып табылады жақын көршілерінің осы нақты атомы. Басқа сөздермен айтқанда, бұл сан сол, кім ол байланысты химиялық. Үйлестіру білдіреді өзара орналасуы, түрі мен саны көршілерінің. Басқа сөзбен айтқанда бұл ұғым аса мазмұнды. Мысалы, үйлестіру саны азот, свойственное молекулам аммиак және азот қышқылы, бірдей – 3. Алайда, үйлестіру, әртүрлі – неплоская және тегіс. Ол анықталады қарамастан табиғат туралы түсініктер, ал тотығу дәрежесі және валентность ұғымдар, шартты құрылған үшін алдын-ала болжау үйлестіруді және құрамы.

Анықтау молекулалар

Біз негізінен осы түсініктерді қарастыра отырып, химияның негізгі түсініктері мен заңдары қысқа. Енді тоқталайық оған егжей-тегжейлі. Оқулықтарда жиі кездеседі анықтау молекулалар ретінде ең төменгі бейтарап бөлшектер зат, антибактериалды, оның химиялық қасиеттері, сондай-ақ қабілетті болды өз бетінше. Атап өту қажет, бұл анықтау қазіргі таңда ескірген. Біріншіден, ол физика және химиктер деп молекула, қасиеттері заттар сақтайды. Су диссоциирует, бірақ бұл үшін қажет кем дегенде 2 молекулалар. Дәрежесі диссоциации су – бұл 10-7. Басқа сөздермен айтқанда, бұл процеске ұшырауы мүмкін ғана бір молекуласы 10 млн. Егер сізде бір молекуласы, немесе тіпті жүз, сіз ұсыну туралы оның диссоциации. Бұл жылу эффектісі реакция химия, әдетте, мыналарды қамтиды энергия арасындағы өзара іс-қимыл молекулалар. Сондықтан олардың болмайды табу. Химиялық және физикалық қасиеттері молекуласының заттар анықтауға болады тек үлкен ұжымына молекулалардың. Сонымен бірге, заттар, қабілетті өз бетінше өмір сүре «ең аз» бәрі де неопределенно жоғары және өте ерекшеленеді әдеттегі молекулалардың. Молекуласы нақты тобын білдіреді атомдар, электрлік емес заряженную. Жеке жағдайда бұл мүмкін бір атом, мысалы, Ne. Бұл топ болуы тиіс қабілетті қатысуға диффузия, сондай-ақ басқа да түрлерінде жылулық қозғалысының сөйлеген сөзінде біртұтас ретінде.

Өздеріңіз көріп отырғандай, емес оңай химияның негізгі түсініктері. Молекуласы — бұл мұқият зерттеу қажет. Ол бар өз өз қасиеттері, сондай-ақ молекулалық массасы. Соңғы біз қазір боламыз.

Молекулалық массасы
Қалай анықтау молекулалық массасы тәжірибесіне? Бір тәсілі – негізделе отырып, заңда Авогадро бойынша салыстырмалы тығыздығы бу. Ең дәл әдісі болып табылады масс-спектрометриялық. Электрон выбивают келген молекулалар. Алынған нәтижесінде ион алдымен разгоняют электр өрісінде, содан кейін қабылдамайды оның магнитті арқылы. Қатынасы зарядтың массасына нақты шама ауытқу. Бар сондай-ақ, негізделген әдістер, қасиеттері, оларға ие ерітінділер. Алайда молекулалар барлық осы жағдайларда міндетті түрде болуы тиіс қозғалысы – ерітіндіде, вакуумда, газда. Егер олар движутся мүмкін емес объективті есептеу, олардың массасы. Иә, өзі олардың болуы бұл жағдайда табу қиын.

Ерекшеліктері немолекулярных заттар
Туралы айта келе, олардың айтуынша, олар тұрады, атомдардың, молекулалардың. Алайда, бұл әділ және қатысты мейірімді газдар. Деректер атомдар движутся еркін, демек, жақсы деп санауға олардың одноатомными молекулалар. Алайда, бұл ең бастысы. Ең бастысы, бұл немолекулярных заттар бар өте көп атомдар байланысты біріктіру. Айта кетерлік жайт, бөлу барлық заттардың молекулалық және молекулалық жеткіліксіз болып табылады. Бөлу бойынша байланысының аса мазмұнды. Қарастырайық, мысалы, айырмашылық қасиеттері графит және алмаз. Екеуі де олар көміртегімен, алайда, бірінші – жұмсақ, ал екіншісі – қатты. Бұл олар бір-бірінен ерекшеленеді? Айырмашылығы ретінде бір рет, оларды байланыстыру. Егер қарастыру құрылымын графит, біз көреміз, бұл берік байланыс бар тек екі өлшемде. Ал үшінші, өте маңызды межатомные қашықтық, демек, жоқ, берік байланыс. Графит оңай және раскалывается осы топтарына.

Байланысын, құрылымын
Әйтпесе, оны деп атайды кеңістіктік зерделегенде. Ол ұсынады саны өлшем кеңістік, мінездемесі деп оның непрерывна (дерлік шексіз) жүйесі бақылау бекеттері (берік байланыстар). Маңызы бар қала, ол қабылдай алады, — 0, 1, 2 және 3. Демек, ажырату қажет трехмерно-байланыстырғыш, қабатты, тізбекті және аралдағы (молекулалық) құрылымы.

Құрам тұрақтылық заңы
Біз зерттедік химияның негізгі түсініктері. Зат болды қысқаша қаралды біз. Енді айтамыз туралы заңда жатады ол. Әдетте оның формулируют мынадай: кез-келген жеке зат (яғни, таза), қарамастан, қандай тәсілмен, ол алынды, бар бірдей сандық және сапалық құрамы. Бірақ бұл түсінік «таза зат»? Талдап көрейікші.

Екі мың жыл бұрын құрылысы заттар болмайды әлі зерттеп, тікелей әдістермен жағдайларда, тіпті жоқ болған негізгі химиялық ұғымдар мен заңдар химия, үйреншікті бізге, оның жолдарын қарастырып сипаттау. Мысалы, су – сұйық, ол негізін құрайды теңіздер мен өзендер. Жоқ иісі, түсі, дәмі. Ол жерден температурасын, қату және балқу, одан синеет мыс сульфаты бар. Тұзды теңіз суы болып табылады, өйткені ол таза. Алайда тұздары болады бөліп көмегімен айдау. Шамамен осылай, описательным әдіспен анықталды негізгі химиялық ұғымдар мен заңдар химия.

 

Ғалымдар үшін уақыт болды неочевидно, бұл сұйықтық бөлінген, әр түрлі тәсілдермен (өртеу сутегі, обезвоживанием купоросын, айырумен теңіз су), бар біркелкі құрамы. Үлкен ашылуымен ғылымда болды дәлел ретінде фактісі. Түсінікті болды, бұл қатынасы оттегі және сутегі алмайды бірқалыпты өзгеруі. Бұл элементтер тұрады атомдар – бөлінбейтін сыбаға. Осылайша алынған формулалар заттар, сондай-ақ негізделген ұсыну ғалымдар туралы молекулах.

Біздің уақытта кез келген зат анық немесе неявно айқындайды, ең алдымен, формулаға, ал балқу температурасы, дәмі немесе түспен. Су — Н2О. Егер отырса, басқа да молекулалар, ол емес болып табылады таза. Демек, таза молекулалық зат білдіреді, ол салынуы молекулалардың тек бір ғана түрі.

Алайда, келіспеген жағдайда электролиттер? Өйткені, олардың құрамында бар иондары ғана емес, молекулалар. Қажет неғұрлым қатаң анықтамасы. Таза молекулалық зат білдіреді, ол салынуы молекулалардың бір түрі, сондай-ақ, мүмкін өнімдер, олардың обратимого жылдам айналдыру (изомерлеу, қауымдастық, диссоциации). Деген сөз «жедел» бұл тұрғыда білдіреді осы өнімдерді біз құтылу, олар бірден пайда болады. Деген сөз «обратимого» екенін көрсетеді айналдыру аяғына дейін жеткізілген жоқ. Егер жеткізіледі, онда жақсы айтатын болсақ, ол тұрақсыз. Бұл жағдайда, ол емес болып табылады таза зат.

rel.kz

Химия тарихы — Студент

1. Химияның пайда болуы
2. Философиялық тас

Қолданылған әдебиеттер тізімі:

Негізгі және қосымша әдебиет

1. Петров А.А., Бальян Х.В., Трощенко А.Т. Органикалық химия. М. ВШ., 1981ж.
2. Грандберг И.И. Органическая химия. М.,1974г.
3. Бірімжанов Б. Жалпы химия. Алматы: ҚазҰУ, 2001ж.
4. Бірімжанов Б., Нұрахметов Н. Жалпы химия. Алматы: Ана тілі-1992ж.
5. Ахметов Н.С. Общая и неорганическая химия. М.ВШ., 1988г.
6. Усанович М.И. Из истории химии. Алматы: «Қазақ университеті»-2004ж
7. Шоқыбаев Ж. Бейорганикалық және аналитикалық химия. Алматы: «Білім», 2003ж.

Лекция мәтіні:

Химия өте ертеде пайда болған ғылым. Ол өте күрделі даму жолынан өтуде. Химия негізінен күнделікті өмірге қажеттіліктен туған. Біздің эрамызға дейінгі 3-4мың жыл бұрын да химиялық өндіріс болған. Ертедегі Египетте түрлі кендерден таза металдар (темір. қорғасын, мыс, қалайы) алуды білген, алтын, күміс құймалар, шыны ыдыс-аяқ, түрлі бояулар, иіс су өндіре алған. Сондай-ақ, химиялық өндіріс ертедегі Мессопотамия, Индия және Қытайда дамыған.

Химия Египет пен гректерден VII-ғасырдың ортасында арабтарға тарады. Олар химияға «ал» деген жалғау жалғап «алхимия» деп атады. Алхимия Испания арқылы Европаға таралды. Химияның осы кездегі дамуын «алхимиялық кезең» деп атайды. Бұл кезеңнің химия ғылымы үшін орасан зор пайдасы болды. Алхимияның мақсаты- кез келген затты аса бағалы затқа- алтын мен күміске- «философиялық тас» деп аталатын затты қосу арқылы айналдыру еді. Көптеген ғалымдар, сондықтан, «философиялық тасты» іздеумен шұғылданды. Әркім өзінің істерін құпияда ұстады. Олардың ойынша «философиялық тас» адам өмірін ұзартуға мүмкіндік береді деп сенді. Осы кезде алхимия үш түрлі бағытта дамыды:

1. араб алхимиясы (Гебер, тәжік ғалымы Авиценна-Әбу Насыр ибн Сина)
2. діни бағыт
3. алхимияны іс жүзінде пайдалану бағыты (Парацелье, Агрикола)-дәрі-дәрмек, тау ісі, металургия үшін пайдалану.

Алхимиктердің жұмысы нәтижесінде заттар алудың, тазартудың жаңа әдістері табылды, көптеген химиялық жабдықтар жасалынды. Дегенмен көптеген алхимиктер өз істерін құпияда ұстағандықтан, олардың тапқан жаңалықтарын ешкім пайдалан алмады, ал кейбірі өтірік, алдау-арбау, діни уағыздармен айналысып кетті.

Орыс жерінде алхимия дамуын таппады. Өйткені ол кезде мұнда ешқандай химиялық өндіріс болмаған. Шыны, металл бұйымдар шетелдерден әкелінетін. Орыс жерінде бірінші аптека 1581 жылы Москвада Иван Грозный уақытында ашылды.

XVII-ғасырда іс жүзіндегі химиядан теория қалып қойды. Енді ғалымдар химияның теориялық жағын жасауға тырысты, яғни сол кездегі белгілі химиялық өзгерістерді түсіндіру керек болды. Алғаш мұндай қадымды жасаған ағылшын Роберт Бойль еді. Оның ойынша химиялық өзгерістер «элементтердің» өзгеруіне байланысты мәселе еді.

1700 жылдары неміс дәрігері және химигі Шталь флогистон теориясын ұсынды. Ол бұл теорияны жану процесін түсіндіру үшін пайдаланды. Бұл теория бойынша әрбір жана алатын заттың құрамында «флогистон» деп аталатын салмағы теріс бөлшек болады. Зат жанғанда флогистон бөлініп массасы артады. Мәселен металл+оксид+ флогистон. Алғашында бұл теория химияның теориясын дамытып, кейіннен кейбір химиялық процестерді түсіндірк алмағандықтан, теория дамуын тежей бастады. Сонымен бұл теория 18-ғасырдың соңында ғылыми құнын жойды.

Жаңа химия орыс ғалымы М.В. Ломоносовтың еңбектерінен басталады. Ол химияның негізгі заңы болып табылатын «зЗат массасының сақталу заңын» ашты, атом-молекулалық ілімінің негізін қалады.

Қазіргі кездегі химия Д.И. Менделеевтің жұмыстарынан нәр алады. Ол 1869 жылы периодтық заңды ашып, элементтердің периодтық жүйесін жасады. Сөйтіп, «Химия негізі» атты кітабында алғаш химияны периодтық заң тұрғысынан түсіндірді. Д.И. Менделеев сонымен қатар, ерітіндінің химиялық теориясының негізін қалады, осыған көптеген ғылыми еңбектер жұмсады.

Химияны дамытуда аса зор роль атқарған тағы бір теория-ол А.М. Бутлеров ашқан органикалық заттардың құрылыс теориясы. Органикалық заттардың орасан көптігін, әртүрлілігін осы теория тұрғысынан жақсы түсіндіруге болады. Химия өнеркәсібінің дамуында Қазақстанның да алатын орны ерекше.

baribar.kz

Органикалық химия — Уикипедия

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет

Диметилсульфат

Органикалық химия – химияның көміртек және оның басқа элементтермен түзілген органикалық қосылыстарын, олардың өзара түрлену заңдылықтарын зерттейтін саласы.

Органикалық химияның органикалық заттардың синтезі мен құрылымын анықтауда, ондағы электрон тығыздығының таралуын, атомдардың кеңістіктік орналасуын және химиялық реакция механизмін белгілеудегі мүмкіндіктері шексіз. Сонымен қатар ол ғылым мен техниканың жаңа салаларының пайда болуына және дамуына ықпал етеді. Органикалық химия терминін алғаш 1808 жылы швед химигі И.Берцелиус (1779 – 1848) ұсынған. Бұл термин ол кезде тек тірі организмдермен ғана байланыстырылып түсіндірілді. 19 ғасырдың аяғында көптеген зерттеулер нәтижесінде органикалық қосылыстар синтезделіп, ол түсінік жоққа шығарылды. Органикалық химияның ғылым ретінде дамуы осы кезден басталады. Органикалық химияның дамуында 1861 жылы А.Бутлеров ашқан органикалық заттардың құрылыс теориясы маңызды орын алады. Осыған байланысты органикалық химияға химиялық байланыс, молекулада атомдардың байланысу реті, олардың өзара әсері, т.б. жаңа ұғымдар енді. Бутлеровтың құрылыс теориясы осыған дейін белгісіз болып келген изомерия құбылысын толық түсіндіре алды. Одан басқа: типтер теориясы, фрагменттердің молекуладан өзгеріссіз жаңа молекулаға өтуі, валенттілік ережесі, бензолдық теория, құрылыс, изомерия құбылысы, молекуладағы атомдардың кеңістіктік орналасуы, атомдардың өзара әсер теориялары, т.б. көптеген жаңалықтар органикалық химияны одан әрі дамытты. 20 ғасырдың басында талдаудың жаңа физикалық әдістері жасалып, жетілдірілді: хроматографиялық, ЭПР, рентген, құрылымдық талдау, масс-спектроскопия, ядролық-магниттік резонанс, инфрақызыл және ультракүлгін-спектрометриясы, т.б. Бұл әдістер химиялық әдістерді қолданбай-ақ, күрделі органикалық заттардың құрылымын тез және дәл анықтау мүмкіндігін берді.

1915 – 1916 жылдары химияға кванттық механика әдістерін қолдануға байланысты органикалық қосылыстарда электрон және оның тығыздығының таралу табиғатын түсінуге мүмкіндік туды (мезомерия және резонанс теориясы). 20 ғасырдың 2-жартысында тізбекті реакциялар теориясы, қышқыл-негіз және гетерогендік катализ теорияларын түсінуге жол салған зерттеудің кенетикалық әдістері қолданыла бастады. Әсіресе сұйық отын тапшылығы туғанда Бергиус реакциясы арқылы көмірді сұйық көмір сутектерге гидрлеу орын алды (1912 – 1913). Полимерлер химиясы кең өріс ала бастады. 1897 – 1999 жылдары полимерлеу нәтижесінде каучук, медицина мен техникада қолданылып жүрген бластомерлер алынды. Ал 1936 жылы синтетикалық полимерлер найлон, тефлон синтезделді. Полимерлер химиясы жоғары молекулалы қосылыстар деп аталатын химияның үлкен бір саласына айналды. Органикалық химияда бояулар химиясы ерекше орын алады. Бұл саланың дамуында неміс химик-органигі А.Гофман (1818 – 1892) лабораториясының еңбектері зор болды. 1856 жылы ең алғашқы синтетикалық бояғыш – мовеин, ал 1858 жылы фуксин алынды. Бояғыш заттар фотография ісінде кеңінен қолданыла бастады. Қазақстанда органикалық химия өткен ғасырдың 30-жылдарынан дами бастады.

Оның негізін салушы ғалымдар: А.Ш. Шәріпханов, И.Н. Назаров, И.Н. Азербаев, Т.І. Шомбалов, Н.Н. Воронцов болды. Олар өз зерттеулерін екі бағытта жүргізді: жаңа органикалық заттар синтездеу және Қазақстан өсімдіктерінің химиялық құрамын зерттеу. Зерттеулердің мақсаты синтез жолымен және өсімдіктер дүниесі негізінде дәрілік, биологиялық белсенді заттар алу. Қазақстанның органик ғалымдары гетероциклді және ацетилен қосылыстары негізінде нәзік органикалық синтезді жүзеге асырып, дәрілік препараттар “Рихлокаин”, “Алмакаин”, “Цефедрин”, “Пирикаин”, “Просидол”, өсімдік тектес препараттар “Алхидин”, “Рамон”, “Сүттіген”, т.б. синтездеп, өндіріске енгізді. Органикалық химия басқа пәндермен (биохимия, агрохимия, медицина, т.б.) тығыз байланысты. Ол тірі организмдердегі биохимиялық процестерді анықтап, көптеген ауруларды емдеудің тиімді жолдарын табуға мүмкіндік береді. Органикалық химияның жетістіктері қазіргі кездегі өндірісте (өсімдік өсуін реттеуіштер, бояу, жасанды каучук, жанармай өндіру) кеңінен қолданылады.^[1]

Дереккөздер[өңдеу]

1. ↑ «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VII том

kk.wikipedia.org